-
جمعه 29 فروردین 1399
-
8:15
-
2245 بازدید

صداوسیما میگوید عامل اصلی روند کند HDسازی شبکهها کمبود پهنای باند و ظرفیت فرستندههای تلویزیونی است. اما این ادعا تا چقدر صحت دارد؟ آیا کاری نمیتوان کرد و همینطور دست روی دست باید گذاشت؟ در ادامه همراه ما باشید تا فرستندهها را به چالش بکشیم.
در این مطلب به تحلیل و بررسی فرستندههای دیجیتال و فرکانسهای ماهوارهای می پردازیم تا ببینیم آیا میتوان فضایی برای ارسال شبکههای محبوب با کیفیت HD داشت یا خیر.
در مطالب گذشته، تاحدودی به چگونگی کار فرستندهها (اینجا) پرداختیم و همچنین در مطلبی دیگر شبکههایی که میتوانستند HD پخش شوند اما هنوز SD پخش میشوند را بررسی کردیم (اینجا)، حال قصد داریم پا را فراتر گذاشته و کمی تخصصی تر به شبکههای موجود در فرستندهها و فرکانسهای ماهوارهای بپردازیم و ببینیم اساساً آیا اکنون از ظرفیت های موجود با توجه به استانداردهای فنی سازمان صداوسیما به خوبی استفاده شده است یا خیر و راه های موجود برای دستیابی به شرایط بهتر را مشخص و بررسی کنیم.
همانطور که می دانید اصولاً استفاده از گیرنده دیجیتال زمینی برای دریافت شبکهها، راه بهتر و قانونی دریافت شبکههای تلویزیونی در کشورمان است.
در حال حاضر سه فرستنده (TS) در سطح کشور مشغول ارسال سیگنال شبکههای تلویزیونی و رادیویی بصورت دیجیتال هستند.
جدول زیر چیدمان شبکههای تلویزیونی و رادیویی را به تفکیک فرستنده نشان میدهد.

همانطور که در جدول مشاهده میکنید ۱۰ شبکه تلویزیونی با کیفیت SD از فرستنده اول درحال پخش هستند. در کنار این شبکهها تعداد ۱۸ شبکه رادیویی نیز از این فرستنده درحال پخش است.
بااین حال و با محاسبه بیت ریت تصویر و صدای شبکههاي تلویزیونی و احتساب EPG و رادیوها، عملاً از حداکثر ظرفیت مجاز این فرستنده استفاده شده است.
در فرستنده دوم (TS2) در سطح کشور (۱ شبکه استانی+۱ شبکه برون مرزی + ۶ شبکه سراسری + ۱ شبکه رادیویی استانی) درحال پخش هستند. در این فرستنده شبکه مستند با کیفیت HD پخش میشود(تنها شبکه HD سراسری) و به همین دلیل مجموعاً ۸ شبکه تلویزیونی و ۱ شبکه رادیویی درحال ارسال هستند.
در استان تهران بجای شبکه استانی که در سطح استانهای دیگر پخش میشود شبکه برون مرزی عربی زبان العالم درحال پخش است. بااین حال اگر توجه کنید بدون احتساب العالم در استان تهران، شبکه پرس تیوی که از این فرستنده پخش میشود برای مخاطب داخلی چندان کاربرد ندارد و میتوان بجای آن یکی از شبکههای SD فرستنده سوم مانند امید، شما یا ایرانکالا را قرار داد.
(*نکته: در برخی نقاط محدود کشور، علاوه بر شبکه استانی همان استان، شبکه استانی استان همجوار نیز بجای شبکه پرس و یا در کنار شبکهها درحال پخش است.)
در فرستنده سوم (TS3) در سطح کشور (۶ شبکه سراسری + ۱ شبکه برون مرزی + ۱۷ رادیونما) در حال پخش هستند. در این فرستنده شبکههای سه سیما و شبکه تماشا با کیفیت HD درحال پخش هستند. با ذکر این نکته که شبکه سه علاوه بر کیفیت HD با کیفیت SD نیز در فرستنده اول قابل دریافت است.
در این فرستنده شبکه سه سیما و شبکه تماشا با کیفیت HD درکنار شبکههای امید،شما و ایرانکالا درحال پخش هستند. همچنین در این فرستنده نیز یک شبکه برون مرزی عربی زبان(الکوثر) در کنار ۱۶ رادیونما درحال پخش است.
(*نکته۱: در معدود شهرستانها و استانها ممکن است شبکه الکوثر پخش نشود یا العالم نیز از این فرستنده پخش شود)
(*نکته۲: در برخی شهرستانها مانند سیرجان، فرستنده سوم آن شهرها بصورت DVB-T2 پخش میشوند و تنها شبکههای سه HD ، تماشا HD، امید، ایرانکالا و شما با کدک HEVC/H265 درکنار شبکه سپهر درحال پخش هستند) خب در ادامه روش های موجود برای حل مشکلات پهنای باند و ظرفیت فرستندهها را بررسی خواهیم کرد.
*راه اول؛ حذف شبکههای برون مرزی و رادیونماها
اگر میانگین بیت ریت یک رادیونما را ۲۰۰ کیلوبیت بر ثانیه درنظر بگیریم، حجم کلی آنها ۳,۲۰۰ کیلوبیت بر ثانیه خواهد بود. اگر میزان بیت ریت صدای آنهاراهم ۹۶کیلوبیت برثانیه در نظر بگیریم به عدد ۱,۵۰۰ کیلوبیت بر ثانیه خواهیم رسید که مجموع حجم رادیونماها به ۴,۷۰۰ کیلوبیت می رسد .
میانگین بیت ریت تصویر شبکههای تلویزیونی SD در ایران بسته به محتوای شبکه، حداقل بین ۱,۵۰۰ تا ۴,۰۰۰ کیلوبیت بر ثانیه است. طبق بررسی ما بیت ریت شبکه الکوثر حدود ۱,۵۰۰ کیلوبیت تا ۲,۰۰۰ کیلوبیت برثانیه است.
بر کسی پوشیده نیست که از پروژه رادیونما استقبال نشد و وچندان موفقیت آمیز نبود. اگر رادیونماها به همراه شبکه الکوثر که مخاطب هدفش خارج از کشور است از فرستنده سوم حذف شوند حجمی حدود ۶,۲۰۰ کیلوبیت/ث فراهم میشود که اگر یک شبکه SD مثلا شبکه امید در این فرستنده به فرستنده دوم و بجای پرس تیوی منتقل شود این عدد به ۷,۵۰۰ کیلوبیت خواهد رسید. حجمی ایدهآل برای پخش HD یک شبکه تلویزیونی!
این اولین راه و ایده برای فراهم کردن فضا برای پخش حداقل یک شبکه HD دیگر در فرستنده های دیجیتالی است.
*راه دوم؛ نزول کیفیت شبکه مستند به SD و انتقال نسخه HD به فرستنده سوم(DVB-T2)
راه دوم، تغییر تکنولوژی فرستنده سوم سطح کشور به DVB-T2 و اختصاص این فرستنده به نسخه HD شبکههاست. با SD شدن شبکه مستند در فرستنده دوم، فضا برای پخش دو شبکه دیگر در این فرستنده فراهم می شود و این فرستنده نیز ده کاناله خواهد شد. با اس دی شدن شبکه مستند، و با شرط حذف پرس تیوی میتوان شبکههای امید، شما و ایرانکالا را در فرستنده دوم قرار داد. حال فرستنده سوم اختصاصاً در اختیار شبکههای HD قرار میگیرد. با ارتقای تکنولوژی فرستنده سوم به T2، ظرفیت فرستنده حدوداً دوبرابر و به عدد ۴۸مگابیت برثانیه خواهد رسید.
با یک حساب سرانگشتی و اختصاص میانگین بیت ریت ۵ مگابیت برای هر شبکه میتوان حدود ۹ شبکه HD پخش کرد. از این ۹ شبکه، سه شبکه آن( شبکه سه، مستند، تماشا) پیشتر اشغال شدهاند و ۶ شبکه جدید میتوانند باکیفیت HD پخش شوند. شبکههای دارای اولویتی مانند: نسیم، ورزش، نمایش، امید، پویا و خبر میتوانند از جمله شبکههایی باشند که از این فضا برای پخش HD آنها استفاده شود.
بااین شرایط مخاطب چیزی را از دست نمیدهد و با شرط اضافه شدن نسخه SD شبکه تماشا در یکی از فرستندههای اول یا دوم، تمام شبکههای سراسری تلویزیون در دو فرستنده و با گیرندههای معمولی قابل دریافت خواهند بود و اگر مخاطبی تمایل به تماشای شبکهها با کیفیت بالاتر داشته باشد ناچار به تهیه گیرنده DVB-T2 خواهد بود.
این کار، کم هزینهترین راه برای صداوسیما و مخاطب خواهد بود و البته مخاطب چیزی را از دست نمیدهد.
*راه سوم؛ ارتقای هرسه فرستنده به DVB-T2
راه سوم برای بهره وری بهتر از فرستندهها ارتقای هر سه فرستنده به DVB-T2 است. در این راه دست سازمان صداوسیما برای پخش HD شبکههای بیشتری باز میشود. در این روش شبکههای فرستنده دوم دقیقا به همین شکل فعلی به فرستنده اول اضافه میشوند. حال یک فرستنده خالی از شبکه(۴۸ مگابیت) و ۲۴مگابیت مازاد نیز در فرستنده سوم خواهیم داشت. یعنی فضا برای ۱۴ شبکه HD دیگر آزاد خواهد شد. با اینکار فضای خوبی برای HD شدن اکثر شبکههای تلویزیونی خواهیم داشت. در اینجا نیز محاسباتمان را با میانگین بیت ریت ۵ مگابیت انجام دادیم. این روش نسبت به روش قبلی هزینه بیشتری روی دوش صداوسیما خواهد گذاشت.
*راه چهارم؛ راه اندازی فرستنده چهارم بصورت معمولی DVB-T در سطح کشور
روش دیگری که میتوان درخصوص آن فکر کرد، راه اندازی فرستندههای جدید است. این روش از نظر ما ناکارآمد ترین روش در بین راهکارهای اعلام شده است. در اینجا سازمان صداوسیما میبایست یک فرستنده جدید به تعداد فرستندههای سراسر کشور اضافه کند تا تنها ۴ شبکه! را بتواند با آن بصورت HD پخش کند! همانطور که بالاتر اشاره کردیم این روش، روش بسیار ناکارآمدی خواهد بود.
*راه پنجم؛ راه اندازی فرستنده چهارم بصورت DVB-T2
در این روش با راه اندازی فرستنده چهارم با تکنولوژی T2 و پخش شبکههای HD با کدک فشرده سازی HEVC/H265 میتوان در یک فرستنده، ۱۴ شبکه HD با میانگین بیت ریت ۳ پخش کرد. در این روش هزینه هنگفتی برای سازمان صداوسیما درپی خواهد داشت. انکودر شبکهها میبایست تغییر کند و مخاطبین نیز میبایست گیرندههای جدید T2 HEVC را خریداری کنند. بااین حال صداوسیما قدم بزرگی را در تکنولوژی برداشته و از بروزترین کدک استفاده خواهد کرد. در این روش میتوان به مرور سایر شبکهها را نیز در فرستنده سوم و یا دو فرستنده دیگر با کدک HEVC فشرده سازی کرد اما باید صداوسیما به مردم درخصوص خرید گیرندههای جدید کمک کند و بطور مثال با ایجاد طرح تعویض گیرندههای قدیمی با جدید با هزینه کمتری گیرندههای HEVC را به مخاطبین ارائه دهد.
فرستندههای مراکز استانها و شهرستانهای پرجمعیت از طریق خطوط فیبرنوری با تهران درارتباط هستند و از لحاظ پهنای باند مشکلی در خطوط انتقال دیتای شبکهها از تهران تا فرستندههای کشور وجود ندارد. عمده مشکلات در زمینه HD کردن شبکهها در بخش فرستندههاست.
در برخی از نقاط کشور فرستندههای دیجیتالی بجای تغذیه از سیگنالهای خطوط فیبرنوری، از منبع ماهواره استفاده میکنند. شیوه کار به این صورت است که به عنوان مثال شبکههای یک تا پنج در ماهواره را عینا با استفاده از یکسری تجهیزات در فرستنده دیجیتال رله میکنند تا مردم در شهر بتوانند آنرا با گیرندههای دیجیتالی دریافت کنند. در هردو این روشها هرگونه تغییر در شبکهها باید از منبع(ماهواره یا اداره کل ارتباطات زمینی) صورت بگیرد و تنها در فرستنده میتوانیم انتخاب کنیم که کدام شبکهها را ارسال کنیم. فقط تفاوت انتقال بصورت فیبر (خطوط STM) در این است که انتقال سیگنال با امنیت بالاتر انجام میشود و مشکل پهنای باند چندانی ندارد.
درخصوص فرکانسهای ماهوارهای صداوسیما توجه شمارا به جداول زیر جلب میکنیم:




منبع تصاویر سایت Flysat.com
سازمان صداوسیما برای سیگنال رسانی به فرستندههایی که از ماهواره تغذیه میشوند در دو ماهواره بدر۵ و اینتلست ۳۹ شبکههای سراسری خودش را پخش میکند.
همانطور که در جدول بالا مشاهده کردید، ۲۳ شبکه سراسری + ۲ شبکه برون مرزی + ۱۷ رادیو نما + ۲۲ رادیو در فرکانس ۱۱۸۸۱ ماهواره بدر۵ درحال پخش هستند.
در فرکانس ۱۱۵۵۵ ماهواره اینتلست ۳۹ شرایط مشابه ماهواره بدر۵ است، با این تفاوت که شبکه سحر اردو نیز به لیست شبکهها اضافه شده است.
لازم به ذکر است هردو این فرکانسها بصورت DVB-S2 ارسال میشوند.
تا چندی پیش، سازمان صداوسیما، شبکههای ملی مانند یک تا پنج، خبر، آموزش، قرآن، سپهر را در فرکانس ۱۱۹۰۰ ماهواره بدر۵ درفرکانس معمولی DVB-S نیز انتشار میداد که از چند ماه گذشته برخی از شبکههای آن قطع شدند و تنها شبکههای یک، دو، سه، چهار، پنج، خبر، آموزش و سپهر درحال پخش هستند. قطعی این شبکهها این نوید را میدهد که شاید بزودی این فرکانس هم به DVB-S2 ارتقا پیدا کند و ظرفیت بهتری برای پخش HD شبکهها ایجاد شود. البته این فرکانس جهت تامین سیگنال ایستگاههای تلویزیونی آنالوگ در کشور روشن مانده است و باید تا خاموشی آنالوگ در کشور صبر کرد.
سازمان صداوسیما در دوسال اخیر، یک فرکانس جدید بصورت S2 در ماهواره بدر فعال کرده است. فرکانس ۱۲۲۶۴ که شبکه سه HD با بیتریت بسیار بالا و باور نکردنی ۱۶مگابیت بر ثانیه درکنار شبکه تماشاHD، و همین دو شبکه و شبکههای امید، شما و ایرانکالا با کدک HEVC درحال پخش است. باتوجه به ظرفیت این فرکانس و ارتقای فرکانس ۱۱۹۰۰ به S2 ظرفیت بسیار خوبی برای پخش HD شبکههای دیگری فراهم میشود. پس در زمینه ماهواره نیز مشکل چندانی درخصوص پهنای باند وجود ندارد.
در پایان امیدواریم سازمان صداوسیما از طریق روشهای ذکر شده یا حتی روشهای ابداعی دیگر، هرچه سریعتر شبکهها را با کیفیت HD گسترش دهد.
اختصاصی پایگاه خبری "فناوری و تلویزیون دیجیتال"